Veel onstabiliteit was er niet in de namiddag en avond van 5 juni, maar het bleek allemaal nèt voldoende te zijn voor het ontstaan van een lokale, goed georganiseerde bui. In de omgeving van Zwolle kwam donderdagavond een bui tot ontwikkeling die direct aan het 'rightmoven' sloeg. Rightmoven betekent dat de bui lichtjes naar het oosten afbuigt ten opzichte van de heersende windrichting. In het gebied waar dit exemplaar donderdag naartoe koerste, was het de uren ervoor droog met wat zon. Daardoor bleef de aanwezige hoeveelheid onstabiliteit (CAPE) waarschijnlijk intact. Veel stelde het allemaal niet voor, want het buitje bevatte niet eens onweer. Maar je hoeft natuurlijk geen onweer te hebben om tot een opmerkelijk hoosverschijnsel te komen.

In de progtemps zagen we boven het noordoosten van Nederland een effectieve windschering van 35-40 knopen, waarvan zich ruim 25 knopen in de onderste kilometer bevond. Bovendien was sprake van redelijk wat richtingsschering: de wind maakt dan een draaiing wanneer de hoogte toeneemt. Hiermee kunnen we spreken van een dynamische situatie, maar de onstabiliteit leek vooraf zo marginaal dat het allemaal precies 'goed' moest vallen. Af en toe gebeurt dat wel eens en ditmaal hadden we zo'n dag! Hieronder een zogenaamde progtemp, een verticale dwarsdoorsnede van de atmosfeer, uit het weermodel Harmonie:

In de weergave rechtsonder in de progtemp zien we dat het weermodel zelf al met het aandachtspunt 'weak tornado' komt, maar dat is uiteraard zeer indicatief. En alleen toepasbaar wanneer de situatie optimaal uitvalt. In alle andere gevallen zal dat dus niet gehaald worden.

Omstreeks 19.30 uur kwam in de omgeving van Zwolle een zogenaamde low topped supercell tot ontwikkeling, die mooi werd opgepikt door de windschering. Dit buitje bleef uiterst klein van omvang en het grootste deel van zijn cyclus zat er niet eens onweer op. Maar dus wel rotatie. En flink ook! Al snel kwamen enkele beelden binnen van een wallcloud (dat is een forse uitzakking onder de wolkenbasis), die o.a. mooi werd vastgelegd vanuit de omgeving 't Harde. Langzaamaan begon de koers ook al wat naar het oosten af te wijken.

Gedurende de 50 tot 60 minuten daarna bleef de bui rightmoven, waarbij de wallcloud zich geleidelijk verder kon ontwikkelen en in omvang groeide. Uit de updraft vielen hagelsteentjes van ruim 1 centimeter doorsnede, maar dat bleef altijd zeer plaatselijk van aard. Weinig mensen zullen hier überhaupt iets van hebben gemerkt. Ten westen van Emmen in Drenthe begon dit geval daarna op de radar duidelijk interessant te worden.

We zagen namelijk iets bijzonders op de radar ontstaan. Hier was sprake van een sterk rotatiepunt en dit noemen we ook wel een 'couplet'. Dat is mooi zichtbaar hieronder op het tweede beeldje, binnenin de blauwe cirkel. Op de velocity-scan geeft elke kleur een andere windrichting aan. We zien in de cirkel dat groen en (licht)rood elkaar raken, precies op de zuidkant van het buitje. In dit geval is er dus sprake van rotatie en die was sterk genoeg voor de ontwikkeling van een slurf... en uiteindelijk contact met de grond. Tornado dus!

Niet veel later kwam fotograaf Dion Lambers met een filmpje van een roterende uitzakking, die zich recht onder het couplet van de radar hierboven bevond. Visueel draaide de hele wolkenkolom duidelijk rond. Vlak daarna waaide er stof en zand op vanaf de grond en dan weet je meteen: er is contact tussen wolk en aarde. Daarmee is een tornado, of een windhoos, een feit! Om meteen enige vorm van discussie weg te halen: tornado en windhoos zijn in de praktijk gewoon hetzelfde fenomeen. Het woord 'windhoos' is enkel en alleen de Nederlandse benaming, afgeleid van de Engelse term 'tornado'. Beide zijn in dit geval dus juist om te benoemen. Het betrof hier hoogstwaarschijnlijk een EF-0 tornado met windsnelheden tot zeer lokaal circa 100 km/uur.

Het is trouwens best bijzonder te noemen dat een hoosverschijnsel als dit zo fraai wordt vastgelegd. Bij een dergelijk kleinschalig event is de kans zeer groot dat je de bui niet tijdens het optimale moment treft, want zo'n tornado is doorgaans niet langer dan hooguit één minuut aan de grond. Veel schade is er gelukkig verder niet ontstaan. Door tornado raakte de grond in een gebied zonder bebouwing, er zullen wellicht alleen wat stukken graanveld gesneuveld zijn.

Nu zien we zaterdagavond (7 juni) een soortgelijke situatie ontstaan, maar dan meer boven het zuiden en zuidoosten van Nederland. Ook dan komen verschillende weermodellen met 35-40 knopen windschering, waarbij de meeste schering gericht is op de onderste één tot anderhalve kilometer. Daarnaast is er iets meer onstabiliteit aanwezig en zal dus ook de onweerskans wat groter zijn dan donderdag. Natuurlijk wil dit NIET automatisch zeggen dat we opnieuw een kleine tornado mogen verwachten ergens in ons land. Maar wanneer de situatie optimaal zou uitvallen, is het niet geheel ondenkbaar. Verder valt her en der flink wat neerslag en is er bij buien kans op flinke windvlagen van 50-70 km/uur. In de nieuwe week volgt een periode met rustiger en zonniger zomerweer..

Foto omslag: Yoell Schonewille